Ook al zullen de griffierechten de komende tijd niet extreem verhoogd worden, ook nu al merken we in de praktijk dat de hoogte van de griffierechten leiden tot een vorm van rechtsongelijkheid. Aan de ene kant van het spectrum vinden we de (relatief) onvermogende particulier die recht heeft op de gefinancierde rechtshulp en bij civiele zaken, ongeacht het belang, 73 euro betaald voor een procedure in eerste aanleg bij rechtbank of kantonrechter, aan de andere kant vinden we de rechtspersonen (een besloten vennnootschap bijvoorbeeld) die in het uiterste geval (cassatie bij zaken met een belang van meer dan een ton) € 6.047,00 op tafel mag leggen om gehoord te worden, nog los van de kosten voor juridische begeleiding.
Met name die splitsing tussen natuurlijke personen en rechtspersonen zorgt soms voor verwrongen verhoudingen: de ploeterende mkb-ondernemer met een bescheiden BV wordt op dezelfde griffierechtelijke hoop gegooid als een kapitaalkrachtige multinational. En met name in die eerste groep, de kleinere en middengrote ondernemers, zien we dan ook vaak dat zij in een nadelige positie worden gebracht door de hoogte van het griffierecht.
Voorbeeld: een lokale ambachtelijke keukenfabrikant heeft een keuken geleverd, waarbij na levering nog een bedrag van pak-m-beet € 13.000,00 moet worden voldaan. De klant besluit echter om niet te betalen. Als het dan tot een incassozaak komt zal de ondernemer maar liefst € 873,00 aan griffierecht moeten betalen. Daarbij komt nog eens bijna € 100,00 voor de deurwaarder en dan zijn we al aan een te verwachten post van bijna € 1.000,00 aan kosten, nog los van de kosten van juridische bijstand. Na succesvol vonnis is er dan nog de mogelijkheid van hoger beroep voor de wederpartij. Heeft die klant recht op gefinancierde rechtshulp dan betaalt deze (in dit voorbeeld) ten hoogste € 364,00 griffierecht, waar de ondernemer in dat geval in totaal € 2.689,00 aan griffierechten mag afrekenen. En zelfs als de klant geen recht heeft op gefinancierde rechtshulp, dan betaalt een particulier doorgaans slechts de helft van wat een ondernemer betaald. Ook al wordt een zaak gewonnen en volgt er een kostenveroordeling: 100% kostendekkend is deze zelden. Bovendien blijft het incassorisico: is de klant niet liquide of kiest deze bijvoorbeeld voor schuldhulpverlening, dan heb je als ondernemer vaak het nakijken.
Kijken we naar fiscale aspecten dan is in theorie wel verklaarbaar waarom er een verschil in griffierechten is vastgesteld. Ook is het ook niet onredelijk dat sterkere schouders zwaardere lasten dragen. Toch is de praktijk weerbarstiger: de griffierechten die betaald moeten worden tasten de liquiditeit aan, ze zijn een concrete en actuele kostenpost waar hooguit een onzekere toekomstige vordering voor in de plaats komt.
Dit gegeven kan voor de rechtzoekende ondernemer uitermate frustrerend zijn. Toch is het de realiteit. De feitelijke ongelijkheid vraagt om een aanpassing van de advocaat: hoewel er altijd aandacht moet zijn voor het veiligstellen van formele rechten, dient er voldoende aandacht te zijn voor het zoeken naar schikkingsmogelijkheden, alternatieven voor de traditionele rechtsgang (bemiddeling, bindend advies, arbitrage) en de financiële afwegingen die, naast de juridische haalbaarheid, aan een procesadvies ten grondslag liggen. Daarbij wordt ook de dialoog met andere adviseurs zoals boekhouders of accountants gezocht waar nodig.
Uiteindelijk is de vraag: hoe groot is de kans op een succesvol vonnis, hoe groot is de kans dat een succesvol vonnis ook daadwerkelijk geïnd kan worden en kan er iets worden gedaan (bijvoorbeeld een beslaglegging) die de regelingsbereidheid bevorderd en de kans op succesvol verhaal vergroot? Het antwoord op deze vraag, gecombineerd met de financiële aspecten van iedere individuele zaak en de persoonlijke voorkeuren van de ondernemer, leiden tot een maatwerkadvies zodat ondanks een wellicht oneerlijke beginsituatie, er uiteindelijk toch een gevoel van rechtvaardigheid kan ontstaan.
Noot: dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in 2012. De actuele hoogte van het griffierecht is te vinden op rechtspraak.nl